از سرداب تا یخچال لوکس

پیش از آنکه سیستم های خنک کننده مکانیکی اختراع شوند مردم غذاهایشان را با برف و یخ خنک نگه می داشتند. برف و یخ یا در محل سکونت مردم پیدا می شد یا آنها را از قله کوه ها فراهم می آوردند. سرداب های نخستین سوراخ هایی بودند که در زمین حفر می شدند؛ آنها را با چوب یا کاه و پوشال مرتب و سرآخر برف و یخ در آن پر می کردند. در بیشتر طول تاریخ منظور از یخچال چنین حفره ای بوده است.

کار یخچال گرفتن گرما از مواد غذایی در یک فضای بسته است تا دمای آنها را کاهش دهد که این کار را با عمل تبخیر مایع انجام می دهد و به این ترتیب گرما را جذب می کند. مایع یا ماده سردکننده ای که در یخچال به کار می رود در دمای خیلی پایینی بخار می شود و باعث می شود داخل یخچال به دمای انجماد برسد که براساس این اصل فیزیک کار می کند که یک مایع به روش تراکم سریع تبخیر می شود، بخار که به راحتی منبسط می شود نیاز به انرژی جنبشی دارد و این نیاز را از فضای دور و برش تامین می کند؛ یعنی غذاهایی که آنجا هستند انرژی گرمایی خود را از دست می دهند و سرد می شوند.

سرمایشی که با انبساط سریع گازها صورت می گیرد اساس کار یخچال های امروزی است.نخستین یخچال دست ساز را ویلیام کولن در سال ۱۷۴۸ میلادی در دانشگاه گلاسکو به نمایش گذاشت. البته او هیچ وقت اختراع خود را به استفاده عملی نرساند. سال ۱۸۰۵ میلادی مخترع امریکایی به نام اولیور اوانز اولین یخچال را طراحی کرد اما اولین یخچالی را که می توانست مورد استفاده قرار بگیرد جاکوب پرکینز در سال ۱۸۳۴ اختراع کرد که در آن در چرخه تراکم گاز اتر به کار می رفت. پزشک امریکایی جان گری در سال ۱۸۴۴ براساس طرح الیور ایوانز یخچالی ساخت که یخ بسازد تا بتواند بیماران مبتلا به تب زرد خود را خنک کند.

مهندس آلمانی کارل ون لیندن نه یخچال که فرآیند مایع کردن گاز را در سال ۱۸۷۶ به نام خود ثبت کرد که بخش اصلی فناوری به کار رفته در یخچال است.در یخچال های اواخر سال های ۱۸۰۰ میلادی تا ۱۹۲۹ گازهای سمی آمونیاک، متیل کلرید و دی اکسید گوگرد برای مایع خنک کننده به کار گرفته می شدند.

نشت متیل کلرید در سال های ۱۹۲۰ چندین حادثه مهلک آفرید و سه شرکت امریکایی را بر آن داشت که تحقیقات مشترکی برای یافتن روشی کم خطرتر جهت سرد کردن مواد غذایی آغاز کنند. تلاش های آنها به کشف گاز فرئون دار منجر شد. در عرض چند سال یخچال های فرئون دار به یکی از لوازم اصلی آشپزخانه بدل شدند. چند دهه طول کشید تا مردم فهمیدند کلروفلورو کربن ها هم لایه ازن کره زمین را دچار مشکل می کنند.